Multinationals omzeilen patentverbod

Het leek zo mooi: een verbod op patenten op natuurlijke planteigenschappen. Helaas blijkt in de praktijk dat het Europese verbod uit 2017 door multinationals aan alle kanten omzeild wordt. Gevolg: de kleinere, biologische zadenbedrijven hebben steeds minder mogelijkheden voor veredeling. Frans Carree, hoofd van de verdelingsafdeling zet zijn strijd tegen de patenten onvermoeid voort.

Nieuwe ‘natuurlijke’ technieken

Bij De Bolster vinden we dat biologische groente wereldwijd voor iedereen toegankelijk moet zijn: eerlijk en bewust geproduceerd, met zorg en respect voor de natuur en voor elkaar. Vanuit die overtuiging hebben we ook jarenlang gestreden tegen patenten op natuurlijke eigenschappen. Geen mens of multinational mag bezit krijgen over eigenschappen die gewoon in de natuur voorkomen en daar zullen wij ons tegen blijven verzetten. Al onze rassen zijn dan ook vrij van patenten.

‘Patenten-strijd gewonnen!’ kopte het artikel dat in 2017 op de site van De Bolster verscheen. In dat jaar stopte het Europees Octrooi Bureau met het verlenen van patenten op natuurlijke planteigenschappen. Het jarenlange getouwtrek tussen multinationals als Monsanto en kleinere (biologische) zaadbedrijven was eindelijk voorbij dankzij een verbod van het Europees Parlement. De biologische sector slaakte een zucht van verlichting; bedrijven pakten veredelingsprogramma’s die waren stilgelegd weer op en startten vol goede moed aan nieuwe programma’s.

Helaas bleek later dat De Bolster is blij gemaakt met een dode mus; patenten van vóór 2017 worden nog steeds toewijzen. En er is nog iets aan de hand. Er kwamen zogenaamde nieuwe technieken op de markt: NGT’s (Nieuwe Genomische Technieken), waaronder CRISPR-Cas. Met deze techniek kan het DNA van gewassen zo worden aangepast dat het bijvoorbeeld resistent wordt tegen bepaalde ziektes. “Deze techniek is helaas niets meer dan een mooier woord voor het verguisde GMO, vertelt Frans. Je maakt een knipje in het DNA en voegt iets toe waardoor de plant een nieuwe eigenschap krijgt, een techniek die niet past in het biologische gedachtegoed. Het probleem waar we nu bovendien tegenaan lopen is dat bedrijven bij een patentaanvraag claimen dat CRISPR-Cas kan worden gebruikt , terwijl dit niet zo is. Dat is dan een innovatieve stap, waardoor een patent wel wordt toegekend.

De GMO-wetgeving omzeilen

Om onder de GMO-wetgeving uit te komen, proberen multinationals nu om NGT’s te dereguleren. Ze komen dan op de markt als natuurlijk veredeld materiaal, zonder veiligheidstoetsing of labeling. Zonder die labeling hebben biologische veredelaars geen idee of iets een GMO is. Dit betekent dat zij uiteindelijk claims kunnen krijgen dat er toch gebruik is gemaakt van genetische manipulatie in hun zaden, die ze vervolgens moeten weggooien. En nog erger: degene die als eerste een natuurlijke planteigenschap vindt en deze met CRISPR-Cas in een gewas krijgt, kan daar in de toekomst, als de EU akkoord gaat, een patent op aanvragen. “Dat brengt ons dus weer bij af, verzucht Frans.

Frans naam deel aan een panel tijdens het European Organic Congress. Dit is een congres voor de hele biologische sector georganiseerd door IFOAM, de wereldwijde koepelorganisatie van de biologische landbouw- en voedingssector.

“Als consument heb je straks geen keuze meer om GMO-vrij voedsel te eten. Veel mensen zijn zich daar niet van bewust.”

“Het probleem is de enorme lobby van de multinationals die miljoenen inzetten om deregulering er doorheen te krijgen, waarbij ze voedselzekerheid en klimaatverandering in de strijd gooien. Op dit moment is Hongarije voorzitter van de EU en zij zijn tegen, net als Polen dat daarna aan de beurt is. De grote bedrijven lobbyen nu dus al volop bij voorstander Denemarken dat in juli 2025 de voorzitter wordt.

Blijven strijden

In de tussentijd doet Frans er samen met vele anderen alles aan om hier bekendheid aan te geven binnen en buiten de biologische landbouw, onder biologische supermarktconcerns en Europese politici. Zo werkte hij mee aan een Zembla-uitzending hierover en voert gesprekken in Brussel. Ook probeert hij de handen ineen te slaan met collega’s tijdens bijvoorbeeld het European Organic Congress. Dit is een congres voor de hele biologische sector georganiseerd door IFOAM, de wereldwijde koepelorganisatie van de biologische landbouw- en voedingssector. Tijdens dat congres zat Frans in een panel om met andere deelnemers over dit onderwerp te praten.

Frans eindigt: “We moeten zorgen dat dit ook bekend wordt bij het grotere publiek. Want als consument heb je straks geen keuze meer om GMO-vrij voedsel te eten. Veel mensen zijn zich daar niet van bewust. De volgende stap is oppositie voeren tegen patenten die nu nog worden goedgekeurd. Wij hebben als relatief klein bedrijf geen gigantische juridische afdeling zoals multinationals wel hebben. Maar elke actie die we ondernemen is weer een kleine speldenprik die invloed kan uitoefenen. We blijven hopen op een positieve uitkomst.